Γαστρεντερίτιδα

Η γαστρεντερίτιδα είναι λοίμωξη του γαστρεντερικού συστήματος και είναι πολύ συχνή στην παιδική ηλικία. Συνηθέστερα προκαλείται από ιούς και λιγότερο συχνά από μικρόβια ή παράσιτα που προσβάλλουν το στομάχι και το έντερο.Η πιο κοινή αιτία της ιογενούς γαστρεντερίτιδας στα παιδιά είναι ο ροτα-ιός που μεταδίδεται δια της εντερο-στοματικής οδού. Μικρόβια, όπως η σαλμονέλα και  το καμπυλοβακτηρίδιο αναπτύσσονται συχνά σε τροφές που δεν έχουν μαγειρευτεί ή συντηρηθεί σωστά. Άλλοι τρόποι μετάδοσης είναι από άνθρωπο σε άνθρωπο λόγω κακών συνθηκών υγιεινής αλλά και από μολυσμένο νερό.

Πολλά παιδιά είναι πιθανό να εμφανίσουν περισσότερα από ένα επεισόδια γαστρεντερίτιδας τον χρόνο. Υπολογίζεται ότι σε κάθε παιδί κάτω των 3 ετών, αναλογούν 2,5-5 επεισόδια γαστρεντερίτιδας ετησίως.Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ξαφνική εμφάνιση διαρροϊκών κενώσεωνπου μπορεί να συνοδεύονται από εμετό, πόνο στην κοιλιά, πυρετό ή και πονοκέφαλο. Οι εμετοί συνήθως υποχωρούν σε 1-2 μέρες. Τα συμπτώματα της διάρροιας όμως διαρκούν λίγο περισσότερο, συνήθως 5-7 ημέρες.

Οι περισσότερες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας στα παιδιά είναι ήπιες, έχουν μικρή διάρκεια και δεν απαιτείται φαρμακευτική αγωγή. Ο πιο σοβαρός κίνδυνος στη γαστρεντερίτιδα είναι η αφυδάτωση του παιδιού εξαιτίας της απώλειας των υγρών.Πιο ευάλωτα είναι τα βρέφη και τα μικρά παιδιά. Επομένως,  κύρια προτεραιότητα στην αντιμετώπιση της γαστρεντερίτιδας είναι η πρόληψη της αφυδάτωσης με την αντικατάσταση των υγρών που χάνονται με τις διάρροιες και τους εμέτους.

Αντιμετώπιση της γαστρεντερίτιδας

Οι περισσότερες περιπτώσεις γαστρεντερίτιδας αντιμετωπίζονται στο σπίτι. Συνήθως τα συμπτώματα υποχωρούν σε μερικές μέρες και πρωταρχικός σκοπός της αντιμετώπισης αποτελεί η ενυδάτωση του παιδιού. Οι γονείς χρειάζεται να ενθαρρύνουν το παιδί τους να πίνει αρκετά υγρά.

Η ενυδάτωση γίνεται από το στόμα ενώ μερικές φορές απαιτείται η χορήγηση ειδικών ηλεκτρολυτικών διαλυμάτων, ώστε να αναπληρώνονται και οι απώλειες ηλεκτρολυτών. Η ακριβής ποσότητα που χρειάζεται να λαμβάνει το παιδί εξαρτάται από το βάρος του. Δεν προσφέρονται στα παιδιά χυμοί φρούτων ή αναψυκτικά τύπου “cola” γιατί  αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου και μπορεί να επιδεινώσουν τη διάρροια.

Στην περίπτωση που μαζί με τη διάρροια υπάρχουν και εμετοί, είναι απαραίτητη η διακοπή της σίτισης για τουλάχιστον δύο ώρες. Στη συνέχεια αρχίζει η σταδιακή χορήγηση υγρών με ρυθμό ένα  κουταλάκι του γλυκού κάθε 5-10 λεπτά για μία ώρα, με σταδιακή αύξηση της ποσότητας και της συχνότητας. Αμέσως μετά την ενυδάτωση αρχίζει η σίτιση. 

Είναι σημαντικό να γνωρίζετε ότι:

•  Η εφαρμογή περιορισμών στη διατροφή του παιδιού ή ακόμη και η «νηστεία», μπορεί να χρησιμοποιούνταν σαν πρακτική στο παρελθόν, σήμερα όμως δεν συνιστώνται καθώς έχει βρεθεί ότι δεν βοηθούν. Αντίθετα, μπορεί να οδηγήσουν σε μείωση της           θρέψης του παιδιού.
•  Στα βρέφη που θηλάζουν, ο μητρικός θηλασμός δεν διακόπτεται. Μπορεί να χρειαστεί όμως  επιπλέον ενυδάτωση μεταξύ των γευμάτων. 
•  Στα μωρά που δεν θηλάζουν, χορηγείται κανονικά το τροποποιημένο γάλα που πίνουν, χωρίς καμιά αραίωση. Και στην περίπτωση αυτή, τα παιδιά μπορεί να χρειαστούν επιπλέον ενυδάτωση από το στόμα μεταξύ των γευμάτων. Η χορήγηση αραιωμένου   γάλακτος κατά την επανασίτιση δεν συνιστάται, γιατί οδηγεί σε υποσιτισμό χωρίς κλινικό όφελος.
•  Χρειάζεται υπομονή στην προσπάθειά σας να ενυδατώσετε επαρκώς το παιδί σας. Ακόμη κι αν το παιδί σας δεν μπορεί να πιει, μπορείτε να αυξήσετε την πρόσληψη υγρών προσφέροντας υγρά με σύριγγα ή με κουταλάκι.
•  Συνιστάται η έγκαιρη επανασίτιση με δίαιτα πλούσια σε υδατάνθρακεςόπως ψωμί, ρύζι, ζυμαρικά καθώς και κρέας, κοτόπουλο, γιαούρτι κ.ά. Θα πρέπει να αποφεύγονται τροφές πλούσιες σε λίπη και απλά σάκχαρα όπως έτοιμοι χυμοί φρούτων, αναψυκτικά κ.ά.

Σε μερικές περιπτώσεις, η γαστρεντερίτιδα μπορεί να έχει ως συνέπεια την εμφάνιση δυσανεξίας στη λακτόζη, με αποτέλεσμα οι διαρροϊκές κενώσεις να συνεχίζονται για περισσότερο από μία- δύο εβδομάδες. Η φλεγμονή του εσωτερικού τοιχώματος του εντερικού σωλήνα έχει ως αποτέλεσμα τη διαταραχή της φυσιολογικής παραγωγής του ενζύμου λακτάση, το οποίο είναι υπεύθυνο για τον μεταβολισμό της λακτόζης με αποτέλεσμα τη δυσανεξία στη λακτόζη. Η κατάσταση απαιτεί αξιολόγηση από γιατρό, ο οποίος μπορεί να προτείνει να ακολουθήσει το παιδί για διάστημα όχι μεγαλύτερο από δύο βδομάδες μια δίαιτα χωρίς λακτόζη. Γάλα χωρίς λακτόζη,συνιστάται και στις περιπτώσεις που το παιδί είναι σοβαρά αφυδατωμένο ή φαίνεται υποσιτισμένο.

Φάρμακα

Για την αντιμετώπιση της οξείας γαστρεντερίτιδας στα παιδιά δεν συνιστώνται αντιδιαρροϊκά φάρμακα.

Δεν χρειάζεται επίσης να χορηγηθούν αντιβιοτικά, αφού η πιο συχνή αιτία της γαστρεντερίτιδας είναι κάποιος ιός που δεν ανταποκρίνεται στην αντιβιοτική θεραπεία. Εξαίρεση αποτελεί η γαστρεντερίτιδα από συγκεκριμένα μικρόβια, για τη θεραπεία της οποίας χορηγούνται αντιβιοτικά. Ακόμη όμως και σε περιπτώσεις μικροβιακής γαστρεντερίτιδας δεν χρειάζεται πάντα αντιβιοτική αγωγή. Έτσι, σε γαστρεντερίτιδα από σαλμονέλα, εφόσον δεν υπάρχουν επιπλοκές, δεν συνιστάται θεραπεία με αντιβιοτικά διότι η χρήση τους μπορεί να παρατείνει τη μικροβιοφορεία.

Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, τα προβιοτικά (από γαλακτοβάκιλλο και σακχαρομύκητες boulardii), φαίνεται να είναι χρήσιμα στην αποθεραπεία της οξείας γαστρεντερίτιδαςσε κάποιες περιπτώσεις, όπως στη διάρροια από τον ιό Rota ή στη διάρροια μετά από αντιβιοτικά. Η χρήση τους θα πρέπει να γίνεται μετά από τη σύσταση του γιατρού.

Πρόληψη της γαστρεντερίτιδας

Η γαστρεντερίτιδα μεταδίδεται πολύ εύκολα. Μέτρα που συμβάλουν στην πρόληψη είναι:

• το καλό πλύσιμο των χεριών μετά την τουαλέτα, την αλλαγή πάνας και πριν το φαγητό
• να μην μοιράζονται τα μέλη της οικογένειας πετσέτες ή σκεύη
• να εφαρμόζονται με συνέπια οι κανόνες κατάψυξης και απόψυξης των τροφών
• η εφαρμογή μητρικού θηλασμού στα βρέφη
• η αποφυγή χορήγησης στα παιδιά μη παστεριωμένου γάλακτος. Επίσης,δεν θα πρέπει να δίνονται κρέατα ή πουλερικά  μη  επαρκώς ψημένα, ενώ τα αυγά θα πρέπει να έχουν βράσει καλά (τουλάχιστον 6 λεπτά)
• να χρησιμοποιείται ένα απολυμαντικό, όπως η χλωρίνη, για τον καθαρισμό της λεκάνης όσο διαρκεί η γαστρεντερίτιδα
• η βελτίωση αποχέτευσης, όπου υπάρχει ανάγκη.

Επιπλέον, τα παιδιά δεν πρέπει να έρχονται σε επαφή με άλλα παιδιά αν δεν έχουν περάσει τουλάχιστον 48 ώρες από το τελευταίο επεισόδιο εμετού ή διάρροιας. Επομένως, θα πρέπει να περιμένετε δύο 24ωρα, αφού σταματήσουν τα συμπτώματα της διάρροιας και του εμετού, και μετά να στείλετε  το παιδί σας στον παιδικό σταθμό ή  στο σχολείο του.

Αν το παιδί σας συμμετέχει σε πρόγραμμα κολύμβησης σε πισίνα, χρειάζεται να απέχει από αυτό, για δύο εβδομάδες μετά το τελευταίο διαρροϊκό επεισόδιο.

 Ένα σημείο που χρειάζεται προσοχή στην πρόληψη της γαστρεντερίτιδας, είναι τα ταξίδια στο εξωτερικό. Ανάλογα με τον προορισμό του ταξιδιού σας, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στα τρόφιμα και τα υγρά. Αυτό ισχύει τόσο για  τους ενήλικες όσο και για τα παιδιά και ακόμη περισσότερο για τα βρέφη. Ένα συχνό λάθος που κάνουν οι ταξιδιώτες είναι πως νομίζουν ότι το εμφιαλωμένο νερό είναι αποστειρωμένο. Αυτό δεν ισχύει, γι’ αυτό και θα πρέπει το νερό, που χρησιμοποιείται για την παρασκευή γάλακτος, να βράζεται.

Αντιμετώπιση της αφυδάτωσης

 Ο κύριος τρόπος αντιμετώπισης της αφυδάτωσης είναι να ενθαρρύνεται το παιδί να πίνει αρκετά υγρά.

 Οι γονείς χρειάζεται να ενημερώσουν τον παιδίατρο σχετικά με την κατάσταση του παιδιού τους και τα συμπτώματά του, ώστε να αξιολογήσει την κατάσταση και να συστήσει την κατάλληλη αγωγή.

 Πληροφορίες που θα βοηθήσουν τον γιατρό σας να διαπιστώσει την αιτία της γαστρεντερίτιδας στο παιδί σας είναι αν:

• έχει έρθει σε επαφή με άτομο που είχε ή ανέπτυξε παρόμοια συμπτώματα
• υπήρχε επιδημία γαστρεντερίτιδας στον παιδικό σταθμό ή στο σχολείο του
• έχει φάει κάτι που μπορεί να μην είχε μαγειρευτεί καλά
• έχει λάβει πρόσφατα αντιβιοτικά
• έχει πρόσφατα επιστρέψει από ταξίδι στο εξωτερικό

Η εξέταση του παιδιού από τον παιδίατρο είναι απαραίτητη όταν νομίζετε ότι το παιδί σας έχει αφυδάτωση.

Σε σοβαρές περιπτώσεις που υπάρχει σημαντική απώλεια υγρών, μπορεί να απαιτείται νοσοκομειακή περίθαλψη ώστε το παιδί να λάβει  ενυδάτωση παρεντερικά, δηλαδή μέσω ορού.

Αυξημένο κίνδυνο για αφυδάτωση έχουν τα παιδιά που:

• είναι μικρότερα του έτους και πιο ειδικά τα βρέφη που είναι  μικρότερα των 6 μηνών
• δεν τους έχει χορηγηθεί η απαραίτητη ποσότητα υγρών
• κάνουν εμετό αμέσως μετά τη  χορήγηση υγρών
• δεν θέλουν να θηλάσουν όσο διαρκεί η λοίμωξη
• είναι υποσιτισμένα ή πρόκειται για βρέφη με χαμηλό βάρος γέννησης ή με κακή θρέψη

Τα σημεία αφυδάτωσης περιλαμβάνουν:

• μειωμένη ούρηση (λιγότερες από 4 βρεγμένες πάνες το 24ωρο στα βρέφη, ή καθόλου ούρα για 8 ώρες σε μεγαλύτερα παιδιά)
• αυξημένη δίψα
• απουσία δακρύων
• ξηρό δέρμα, στόμα και γλώσσα
• ταχυκαρδία, ταχύπνοια
• ευερεθιστότητα ή νωθρότητα
• βαθουλωμένα μάτια
• γκριζωπό δέρμα
• βαθουλωμένη  πηγή στο κεφαλάκι του μωρού